Dvije krševite vapnenačke visoravni pružaju se kilometrimaiznad plodne bašćanske doline stremeći od prijevoja Treskavac prema moru izkojeg na kraju izranja pusti otok Prvić i planinski masiv Velebita. Surovimkrajolikom na nadmorskoj visini većoj od 300 metara pružaju se i vijugajukamene bordure svih oblika – od pravocrtnih linija do impresivnih kamenihcvjetova – mrgara.
Mrgari su najljepši primjer prastare suhozidne tehnikeslaganja kamena na kamen bez ikakvog vezivnog materijala. Te višeprostorneovčare s tlocrtom u obliku velikih kamenih cvjetova suvereno dominiraju kraškimkrajolikom na visoravnima iznad bašćanske doline. Građeni su za razvrstavanjeovaca različitih vlasnika na zajedničkim pasištima (komunadama).
Za ovu rapsodiju u kamenu zaslužni su pastiri iz Bašćanskedoline, ali ne svi. Gradili su ih samo pastiri iz Baške, Batomlja i Jurandvoradok su oni iz Drage Bašćanske koristili drugi način uzgoja ovaca.
Rijetki su na svijetu, jedinstveni i krhki te zajedno sbrojnim oblicima suhozidne gradnje mrgari tvore specifičan kulturni krajolikbašćanske kotline. Ukupno ih je 15: pet na jugozapadnoj i pet nasjeveroistočnoj visoravni, te pet na otoku Prviću.
Na jugozapadnoj visoravni nalaze se:
Mrgari na Ljubimeru:
- Bašćanski mrgari
- kapacitet 1000 ovaca
- nadmorska visina 210 m
- na sedlu između Baga i Gabra
Mrgari na Kovacinu:
- Batomaljski mrgari
- kapacitet 500 ovaca
- nadmorska visina 285 m
- na sedlu između Gabra i Vorganja
Mrgari na Vratudih:
- Jurandvorski mrgari
- kapacitet 500 ovaca
- nadmorska visina 350 m
- uz stazu Batomalj – Stara Baška
- služili za potrebe Donjeg drmuna
- napušteni 1938. g. (Mrgarina Lipici su preuzeli njihovu funkciju nakon što su spojeni Donji i Gornji drmun)
Mrgari na Lipici (kod Lipice):
- Jurandvorski mrgari
- kapacitet 800 ovaca
- nadmorska visina 405 m (najviši mrgari)
- Na vrh Koštrilja, u udolini na rubu jugozapadne visoravni na sedluizmeđu Velog Hlama i grebena Orlje
- napušteni 1958. g.
Mrgari na Jakoši:
- Jurandvorski mrgari
- kapacitet 1000 ovaca
- nadmorska visina 125 m
- u blizini svetišta Majke Božje Goričke uz put prema Koštrilju
- sagrađeni 1958. g. da bi zamijenili mrgare na Lipici
Na sjeveroistočnoj visoravninalaze se:
Mrgari na Rebici:
- Bašćanski mrgari
- kapacitet 1200 ovaca
- nadmorska visina 120 m
- Južno od lokve Nedotiš, blizu ruba potoka (bujičnjaka) Vrženica
Mrgari na Starošćini:
- Bašćanski mrgari
- kapacitet 700 ovaca
- nadmorska visina 200 m
- uz jugozapadni rub potoka (bujičnjaka) Vrženica, oko 300 msjeverno od zaravnjene glavice Ljubinin
Na Starih Mrgari - novi:
- Jurandvorski mrgari
- kapacitet 1200 ovaca
- nadmorska visina 390 m
- oko 450 m naistok-sjeveroistok od zatoke naistočnom kraju „nove gromače“
- sagrađeni oko 1935. g. (kaozamjena za „stare“)
Na Starih Mrgari - stari:
- Jurandvorski mrgari
- kapacitet 650 ovaca
- nadmorska visina 385 m
- oko 250 m jugozapadno od „novih“
- napušteni oko 1935. g. (bilisu premaleni pa su ih zamijenili „novi“)
Mrgari va Pothlamcu:
- Jurandvorski mrgari
- kapacitet 1000 ovaca
- nadmorska visina 400 m
- uz južnu od dvije gromače što omeđuju drmun Pothlamac, na trećini uspona između Hlama i Pagarelova
- služe (ili su služili) zapotrebe drmuna Pothlamac
